Olgusal ve Kavramsal Gerçeklik Arasında Bir Git-Gel Geri-Besleme Süreci Olarak Bilimsel Yöntem

Bilimsel yöntem, olguları betimleme ve açıklama yollarını kapsayan,

·         eylemsel, ve

·         düşünsel

bir süreçtir.

Betimleme aracı olarak,

·         Gözlem,

·         deney ve

·         ölçme

gibi işlemleri kullanır.

Açıklama, ilk aşamada betimlenmiş olguları, bu olgular arasındaki ilişkileri dile getiren

·         olgusal  genellemelere,

·         kuramsal kavram-genelleme- sav- kuramlara

başvurarak  beklenir hale getirme amacını güder.

 

Olgusal  genellemelere,

·         tek tek olguların gözlemlerinden başlayarak

·         doğrudan gözleme dayalı 

tümevarımla  ulaşılır.

 

Kuramsal  genellemelere ise, olgusal genellemelerle  bilimsel bilginin bütünlüğü ve tutarlılığının sağlanamadığı durumlarda, 

·         yeni  kuramsal kavramlar tanımlayarak,

·         gözlem dışı kalan nesne ya da süreçler tasarlayarak

açıklama sağlayan tümdengelim ve tümevarımı aynı anda içeren iki-yönlü bir çıkarım biçimi olan varsayımlı-tümdengelimle ulaşılır.

 

Bilimsel yöntemin,

·         doğrulama bağlamında

olgusal ya da kuramsal genellemelerden, olgusal yoldan sınanabilir savlar çıkarma ve bu savları yeni gözlem ya da deney verileri ile karşılaştırma işlevi;

·         bulma bağlamında ise,

olguları ve olgular arasındaki ilişkileri saptama, bu saptanan olgu ve olgusal ilişkileri açıklamaya elverişli kuramsal kavram tanımlama ve bu kavramlara dayalı yeni sav ya da kuram öne sürme işlevi vardır.

Bilim yalnızca bir yandan ne kuramsal kurguyla, ne de öbür yandan pratik gerçeklerin başı boş birikimi ile değil, aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi, daha çok kuramla uygulama arasında yönlendirilmiş bir git-gel bilgiye ulaşılan bir araçtır.



Eldeki gerçek geçici bir kurama yol açar. Bu geçici kuramdan yapılan tümdengelimlerin bilinen ya da özellikle elde edilmiş belirli gerçeklerle uyumlu olmadığı görülebilir. O zaman bu uyumsuzluklar, düzeltilmiş ya da bazı durumlarda farklı bir kuramı savunmayı gerektirir. Bu kez düzeltilmiş kuramdan yapılan tümdengelimler gerçekle çelişki içinde olabilir ya da olmayabilir ve bu böylece sürer gider. Gerçekte bu ana gidiş-gelişlere bir çok eşanlı alt gidiş-gelişler eşlik eder.


Olgusal dünyaya ilişkin bir sorunun bilimsel çözümü

  •       mantıksal yönden kabul edilebilir ve
  •       güvenilir gözlem veya deney sonuçlarıyla doğrulanabilir

olması  gerekir. Bilimsel yöntemin tüm bilim kolları için geçerli mantıksal bir yapısı bulunur. Bu mantıksal yapının, empirik geleneğe bağlı düşünürler

  • tümevarım (indüksiyon)la;
  • rasyonalist geleneğe bağlı düşünürler tümdengelim (dedüksiyon)la;  
  • çağdaş mantıkçılar   varsayımlı tümdengelim (hi­potetik-dedüksiyon)la;  
  • pragmatistler  retrodüksiyonla

oluşturulabileceğini savunur.[1],[2]

 



_____________

[1]  Yıldırım, Cemal (2010) Bilim Felsefesi, Remzi Kitabevi :57-58.  

[2] Box,  George E.P. (1976)  Statistics and Science, Journal of the American Statistical Association, 71(356):791-799


Son değiştirme: 4 November 2016, Friday, 11:09