bilimce

Bilimce, akademikidea®’nın a-ders, a-kitap, ve a-sohbet ortamlarında yayınlanan yazılı bilgilerde yer alan kimi kavramlara ilişkin açıklamalı kavramsal bir sözlüktür. Bilimce içinde dolaşırken aşağıdaki dizini ve dizine geri dönmek için her madde sonundaki   işaretini kullanabilir ya da Bilimce’ye bağlandığınız yere  tarayıcınızdaki  ←  işaretine tıklayarak dönebilirsiniz.

A B C D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z


A

ara değişgen

Bir bağımlı Y  ve bir bağımsız X değişgeni arasında gözlenen ilişkiyi X → T → Y biçiminde açıklamada kullanılan bir T değişgeni.  Örneğin,  X  yaş ve  okuma becerisi ise,  X ve Y arasındaki X → Y   nedensel ilişkisi   T gibi bir ara-değişgen, diyelim ki eğitimle açıklanabilir. Bu nedenle X,  T ara-değişgeni yoluyla Y’nin dolaylı nedenidir: T ,  X tarafından öngörülür ve Y‘yi  öngörür.


araştırma sorunu

Bir sava ya da araştırma sorusuna yol açan ve araştırma tasarım türünü belirleyen,

  • İlgi alanları
  • İyileştirilebilecek koşullar
  • Giderilmesi gereken zorluklar
  • Yanıt bekleyen sorular

gibi değiştirilmesi ya da irdelenmesi gereken bir durum.


araştırma sorusu   

Araştırma sorusu, bir projenin kök hücresi gibidir. Çalışmayı odaklar, yöntemi belirler, ve araştırmanın her aşamasında yol gösterir.

Araştırma sorusu bir araştırma sorunu ile başlar. 
Soru bir biçimde. . .

  • incelenmeye değer olmalı;
  • ilgi alanındaki bilgi ve değere katkı sağlamalı;
  • öğrenim uygulamalarını geliştirmeli;
  • insanlığın koşullarını geliştirmelidir.

İyi bir araştırma sorusu:

  • yanıtlanabilir,
  • açık,
  • anlamlı, ve
  • ahlaki değerlerle uyumlu

olmalıdır.

Araştırma sorunundan araştırma sorusuna ve amaca

Adım 1.  Araştırma sorusu/savının taslak ifadesi.

Örnek: 11.Eylül.2011 terör saldırıları sırasında yüksek okul son sınıf öğrencisi olanların gelecek planlarını ne etkiler?

Örnek (ölçülebilir) Sorular: Son sınıf öğrencileri saldırılar sonucu orduya katılmayı düşündüler mi?, Saldırıların bir sonucu olarak son sınıf öğrencileri memleketlerine daha yakın olan üniversitelere mi yöneldiler?

Adım 2.  Amacın taslak ifadesi.

Örnek:  Bu çalışmanın amacı 11.Eylül.2011’de yaşanan trajedinin yüksek okul son sınıf öğrencilerinin gelecek planları üzerine etkilerini belirlemektir.

Adım 3. Araştırma sorusu/savının yeniden düzenlenmesi ve yazılması.

Örnek: 11.Eylül.2001 ve yüksek okul son sınıf öğrencilerinin gelecek planları arasındaki birliktelik nedir?

Adım 4. Araştırma sorusu/savının yeniden düzenlenmesi ve yazılması.

Örnek: Amaç İfadesi (Bildirimli): Bu çalışmanın amacı 11.Eylül.2011 ile yüksek okul son sınıf öğrencilerinin gelecek planları arasındaki birlikteliği keşfetmektir.

Not: Her ikisi de yansız; olumlu ya da olumsuz bir birliktelik dile getirilmemiş.

İşlevselleştirme

Yukarıdaki araştırma sorusunun bir birliktelik ya da ilişki öngördüğüne dikkat edin.   Kendinizinkini oluştururken, hangi değişgenleri  anlamak istediğinizi belirlemek, ve sonra da sorunuzu nasıl sınayacağınızı öngörecek bir biçimde sözcüklendirmek yararlı olacaktır.  Değişgenleri ölçme ya da tanımlamada kullanılan işlemlere, süreçlere, ve eylemlere karşılık gelme anlamında, buna işlevselleştirme denir.

Basit araştırma sorularının açılması

Araştırma sorusu ek değişgenler ve özelliklerle açılabilir.  Bunlara değişgenlerin bağlanması, bağdaştırılması, ya da bitiştirilmesi denir.

Örnek: 11.Eylül.2001 ve orduya katılma arasındaki ilişki nedir?

Soruyu açmak için önerilebilecek değişgenler :

  • Demografik özellikler (cinsiyet/yaş/etnik/dini)
  • Coğrafi yer
  • Ebeveynlerin öğrenim düzeyi
  • Ebeveynin rolü
  • Öğrencinin /ebeveynin siyasi  bağlılığı

Yaygın yanlışlar

Nobel Ödülü (yaşamının işini üstlenmek)

Örnek:  11.Eylül.2001’in K-12 öğrencileri üzerindeki etkileri.

Dönem ödevi (çok hafif )

Örnek: 2002 mezuniyet öncesi kaç yüksek okul son sınıf öğrencisi orduya katıldı?

Kara delik (çok ağır yük alma)

Örnek: 11.Eylül.2001’in yüksek okul son sınıf öğrencileri üzerindeki etkileri.

İyi sözcüklendirme için bir kaç ip ucu

1.  Belli bir türdeki denekler arasında bir ilişki bekleniyorsa, yığını belirtin

Örnek: Genç çocuklar arasında psikomotor koordinasyon düzeyi ve özgüven derecesi arasında pozitif bir ilişki vardır.

2.  Araştırma sorusunu ve savları olabildiğince belirgin ve özlü biçimde  ifade edin.

Çalışanlarına  sağlık programları sunan yöneticiler  çalışanlarından olumlu puan bekler.

yerine

Çalışanlar, çalışanlarına  sağlık programı sunan yöneticinin seçilmiş önderlik niteliklerini,   sağlık programı sunmayan  yöneticininkinden daha yüksek görür.

3. Araştırma soruları ya da savların anlamlarına katkı sağlamayan sözcüklerin kullanımından kaçının.

 İlköğretim öğretmenleri arasında, tüm-yıl öğretim yapılan okullarda öğretenler daha geleneksel  yıllık program izlenen ilköğretim okullarında öğretenlere göre daha yüksek gönül gücüne sahip olduklarını belirtir.

yerine,

 İlköğretim öğretmenleri arasında, tüm-yıl öğretim yapılan okullarda öğretenler geleneksel  program izleyenlere göre daha yüksek gönül gücüne sahiptir.

4. Kendi değer yargılarınıza ya da önerilerinize değil, üzerinde çalışılacak olana dayandırın.

Toplum için din iyidir.

yerine,

Düzenli ibadet, derste kopya çekme ile ters bağlantılıdır.

5. Değişgen adlarını oluştukları ya da ölçüldükleri sırada kullanın.

Örnek. ÖSYM puanlarıyla yüksek öğretim kurumundaki ilk dönem başarı notları arasında pozitif bir ilişki vardır.

6. “Anlamlı” ve “anlamlılık” sözcüklerini  kullanmaktan kaçının.

7. “Kanıtlama” sözcüğünü kullanmaktan kaçının.

8. Aynı değişgene iki farklı terimle değinmeyin.  

 

Kaynaklar


araştırma tasarımı
Bir araştırma sorununa etkin biçimde eğilmeyi sağlayan, çalışmanın farklı bileşenlerini uyumlu ve mantıklı bir biçimde birleştirmek için seçilen verilerin derlenmesi, ölçülmesi, ve çözümlenmesinde izlenecek yöntem ve yordamları içeren genel strateji.
Kaynaklar

Types of Research Design


araştırma tasarım türleri
Kaynaklar

Types of Research Design


ardışık tasarım

Ardışık araştırma, bir savın sınanması için yeterli veriler bir zaman aralığında derleninceye kadar her aşaması bir önceki aşamaya dayalı olarak bir aşama tamamlandığında diğerine geçilen aşamalı bir yaklaşımla yürütülen bir araştırma biçimidir. Örnek çapı önceden belirlenmez. Her örnek çözümlendikten sonra araştırmacı yokluk savını kabul edebilir; karşı savı kabul edebilir; ya da deneklerin bir başka havuzunu seçerek çalışmayı bir kez daha yeniden yürütür. Bu, yokluk ya da karşı savın kabul edilmesine ilişkin son karar verilinceye kadar araştırmacının sınırsız sayıda denek elde edebileceği anlamına gelir. Nicel bir çerçeve kullanarak, ardışık çalışma veri derleme için genellikle örnekleme tekniklerinden ve verileri çözümlemek için istatistiksel yöntemlerin uygulanmasından yararlanır. Nitel bir çerçeve kullanarak, ardışık çalışma genellikle bireylerden oluşan örnekleri ya da birey grupları(kümesleri)ndan yararlanır ve her örnekten bilgi derlemek için görüşme ya da gözlemleme gibi nitel yöntemler yöntemler kullanır.

ne sağlar?

  • Örnek çapı ve örnekleme planı için araştırmacıya sınırsız seçenek sunar.
  • Bu araştırma tasarımının yinelemli doğası, çalışmanın başlangıç kısımlarında araştırma yöntemini düzeltme ve bilemek için küçük değişiklikler ve ayarlamaların yapılabilmesine  izin verir.
  • Keşifsel çalışmalar için yararlı bir tasarımdır.
  • Bu tekniğin uygulanmasında araştırmacıya çok az bir yük düşer.  Genellikle pahalı, zaman alıcı, ve iş gücü yoğunluklu değildir.
  • Ardışık olarak yürütülebildiği için, bir sonraki örnek alınıp çözülmeden önce bir önceki örneğin sonuçları bilinir. Bu da örnekleme ve çözümleme yöntemlerinin sürekli geliştirilmesi için fırsatlar sağlar.

ne sağlamaz?

  • Örnekleme yöntemi tüm yığının temsilcisi değildir.
  • Temsiliyeti sağlamanın tek yolu, tüm yığının anlamlı bir oranını temsil etmeye yetecek çok büyük bir örnek çapı kullanmaktır.  Bu durumda ikinci bir örneğe ya da daha belirgin bir örneğe geçiş zor olabilir.
  • Örnekleme tekniği rassalaştırılmamış olduğundan tasarım tüm yığını kapsayan sonuç ve yorum üretmede kullanılamaz.    Dolayısı ile bulguların genelleştirilebilmesi sınırlıdır.
  • Özellikle veri toplamada nitel yöntemler kullanıldığında, zaman boyutunda bir örnekten diğerine değişmeyi açıklamak ve yorumlamak zordur.

 

Kaynaklar
Betensky, Rebecca. Harvard University, Course Lecture Note slides.
Bovaird, James A. and Kevin A. Kupzyk. “Sequential Design.” In Encyclopedia of Research Design. Neil J. Salkind, editor. (Thousand Oaks, CA: Sage, 2010), pp. 1347-1352.
Cresswell, John W. Et al. “Advanced Mixed-Methods Research Designs.” In Handbook of Mixed Methods in Social and Behavioral Research. Abbas Tashakkori and Charles Teddle, eds. (Thousand Oaks, CA: Sage, 2003), pp. 209-240.
Henry, Gary T. “Sequential Sampling.” In The SAGE Encyclopedia of Social Science Research Methods. Michael S. Lewis-Beck, Alan Bryman and Tim Futing Liao, editors. (Thousand Oaks, CA: Sage, 2004), pp. 1027-1028.
Nataliya V. Ivankova. “Using Mixed-Methods Sequential Explanatory Design: From Theory to Practice.” Field Methods 18 (February 2006): 3-20.
Bovaird, James A. and Kevin A. Kupzyk. “Sequential Design.” In Encyclopedia of Research Design. Neil J. Salkind, ed. Thousand Oaks, CA: Sage, 2010.
Sequential Analysis. Wikipedia.


B


betimsel tasarım
Betimsel araştırma tasarımı belli bir araştırma sorunuyla bağlantılı kim, ne, ne zaman, nerede, ve nasıl sorularının yanıtlanmasına yardım eder; neden sorusuna ise yanıt arayamaz. Betimsel araştırma olgunun hali hazırdaki durumuna ilişkin bilgi elde etmede ve o durumdaki koşullar ve değişgenlere göre “ne olduğu”nu betimlemede kullanılır.

ne sağlar?

  • Gözlenen özne tümüyle doğal olarak ve bozulmamış doğal bir çevrededir. Gerçek deneyler, çözümlenebilir veriler üretirken, genellikle öznenin olağan davranışını olumsuz yönde etkiler[a.k.a., Heisenberg etkisi:bazı sistemlerin ölçülmesi sistemi etkilemeden yapılamaz].
  • Betimsel araştırma, genellikle nicel sınamaya değer değişgenlerin hangileri olduğunun işaretlerini veren genel bir bakışla daha nicel araştırma tasarımlarına bir öncü olarak kullanılır.
  • Eğer sınırlamalar anlaşılırsa, daha odaklanmış bir çalışmanın geliştirilmesinde yararlı bir araç olabilir.
  • Betimsel araştırmalar uygulamada önemli tavsiyelere götüren zengin veri üretir.

ne sağlamaz?

  • Betimsel bir araştırmanın sonuçları tam bir yanıt bulmak ya da bir savı çürütmek için kullanılamaz.
  • Betimsel tasarım genellikle [nicel yöntemlerin tersine] gözlemsel yöntemleri kullandığından, sonuçlar yinelenemez.
  • Araştırmanın betimsel işlevi ciddi ölçüde ölçme ve gözlemlemenin aygıtlanmasına bağlıdır.

Kaynaklar
Anastas, Jeane W. Research Design for Social Work and the Human Services. Chapter 5, Flexible Methods: Descriptive Research. 2nd ed. New York: Columbia University Press, 1999.
Given, Lisa M. “Descriptive Research.” In Encyclopedia of Measurement and Statistics. Neil J. Salkind and Kristin Rasmussen, editors. (Thousand Oaks, CA: Sage, 2007), pp. 251-254.
McNabb, Connie. Descriptive Research Methodologies. Powerpoint Presentation.
Shuttleworth, Martyn. Descriptive Research Design, September 26, 2008. Explorable.com website.


birim tekdüze yoğunluk işlevi

\[f(x) = \left\{ {\begin{array}{*{20}{c}}
{1,}&{0 < x < 1}\\
{0,}&{x \le 0 \wedge x \ge 1}
\end{array}} \right.\]


bootstrap tekniği Bknz. örnekten örnekleme


boylamsal tasarım

Boylamsal bir araştırma zaman boyutunda aynı örneği kullanır ve yinelenen gözlemlerde bulunur. Örneğin, boylamsal bir sorgulamada, değişimleri zaman boyutunda izleme ve değişimlerin neden meydana geldiğini açıklayabilecek değişgenlerle ilintilendirmeye olanak sağlayacak biçimde kişilerin aynı grubu ile düzenli aralıklarla görüşülür. Boylamsal araştırma tasarımı değişim örüntülerini betimler ve nedensel ilişkilerin yönünü ve yoğunluğunu belirlemeye yardım eder. Her değişgene ilişkin ölçümler iki ya da daha fazla farklı zamanlarda yapılır. Bu da araştırmacının değişgenlerdeki değişimi zaman boyutunda ölçmesine izin verir. Panel çalışması olarak da bilinen gözlemsel bir araştırma türüdür.

ne sağlar?

  • Boylamsal veriler belli bir olgunun sürekliliğinin çözümlenmesine olanak sağlar.
  • Sorgulama araştırmacılarının, genellikle yalnızca deneylerle ulaşılabilen nedensel açıklama biçimlerine yaklaşmalarına olanak tanır.
  • Bir değişgendeki bir dönemden diğerine farklılıkları ya da değişimi ölçmeye ya da zaman boyunca değişim örüntülerinin betimlemesine izin verir.
  • Önceki etkenlere dayalı gelecek sonuçları öngörmeye izin verir.

ne sağlamaz?

  • Veri toplama yöntemi zaman boyutunda değişebilir.
  • Özgün örneğin bütünlüğünü korumak uzatılmış bir zaman periyodunda zor olabilir.
  • Bir anda birden fazla değişgeni göstermek zor olabilir.
  • Sonuçlardaki dalgalanmaları açıklamak için genellikle nitel araştırma verilerine gerek duyar.
  • Varolan eğilimlerin değişmeyeceğini varsayar.
  • Sonuçların alınması çok uzun bir zaman gerektirebilir.
  • Temsiliyetin sağlanması için büyük bir örnek çapına ve örneklemenin isabetine gerek vardır.

Kaynaklar
Anastas, Jeane W. Research Design for Social Work and the Human Services. Chapter 6, Flexible Methods: Relational and Longitudinal Research. 2nd ed. New York: Columbia University Press, 1999.
Forgues, Bernard, and Isabelle Vandangeon-Derumez. “Longitudinal Analyses.” In Doing Management Research. Raymond-Alain Thiétart and Samantha Wauchope, editors. (London, England: Sage, 2001), pp. 332-351.
Kalaian, Sema A. and Rafa M. Kasim. “Longitudinal Studies.” In Encyclopedia of Survey Research Methods. Paul J. Lavrakas, ed. (Thousand Oaks, CA: Sage, 2008), pp. 440-441.
Menard, Scott, editor. Longitudinal Research. Thousand Oaks, CA: Sage, 2002; Ployhart, Robert E. and Robert J. Vandenberg. “Longitudinal Research: The Theory, Design, and Analysis of Change.” Journal of Management 36 (January 2010): 94-120.
Longitudinal Study. Wikipedia.


C


….


D


danışman raporu 
  • araştırmanın, kendi sorumluluğu altında olan ve olmayan yönleri,
  • çerçevenin tarifi ve örneklem biriminin nasıl tanımlandığı ve belirlendiği,
  • sonuçlardan yararlanmaya ışık tutabilecek, soruşturma ya da deney koşulları ve kullanılan malzemelerin neler olduğu,
  • araştırma sonuçlarından ulaşılabilecek önemli çıkarımları etkileyebilecek, çerçeve ve evren arasındaki her hangi bir farka ilişkin açıklamalar,
  • belirli bir olasılık düzeyindeki, örneklemeden kaynaklanan belirsizlik ile verilen hükümlerde, kullanılan araçlarda, kodlamalarda, aktarımlarda ve diğer işlemlerdeki küçük ve birbirinden bağımsız farklılıklardan kaynaklanan rassal hatalara ilişkin olarak, bir sayımdaki belirsizliğin sınırlarını değerlendirme,
  • araştırmacılar, araçlar, zaman dilimleri ve yerler arasındaki farklılıklar gibi, diğer ilgili değişkenlik kaynaklarının olası etkilerini değerlendirme,
  • araştırmacıların ve araçların giderilemeyen yorgunluklarının etkisi, yöntemdeki değişiklikler,
  • yanıtlanmamış sorular ve geçersiz ya da kayıp gözlemler,
  • yönergeye uygun olarak örneklem birimlerinin seçilemeyişi,
  • örneklem çizelgesinde yer alan örneklem birimlerine ulaşılamaması ve kapsanamaması,
  • örneklemde yer almaması gereken, ama sonuçlarda yer alan örneklem birimleri,
  • yönergeye aykırı olarak yapılan diğer işler,
  • ilgili diğer araştırmalarla karşılaştırma,

konularını içerir ve genel olarak araştırmanın istatistiksel güvenilirliğini ortaya koyar.

Kaynaklar
Deming, W.E.(1965) Principles of professional statistical practice, Annals of Mathematical Statistics, 1883-1900.


deneysel tasarım

Bir deneyin sonuçlarını etkileyen tüm etkenleri denetim altında tutmaya olanak sağlayan araştırma biçimidir.  Araştırmacı ne olacağını belirleyebilir ya da öngörebilir.  Deneysel tasarım genellikle nedensel bir ilişkide zaman önceliği olduğu(nedenin etkiden önce geldiği), nedensellikte tutarlılığın olduğu (bir nedenin her zaman aynı etkiyi doğurduğu), ve ileşke değerinin büyük olduğu  durumlarda kullanılır.  Klasik deneysel tasarım deneysel bir grup ve bir de denetim grubu belirler.  Bağımsız değişgen deneysel grupta ayarlanır, ve her iki grupta aynı bağımlı değişgen ölçülür.  Diğer deneysel tasarımlarda daha fazla grup ve daha uzun dönemlerde yapılan ölçümler kullanılır. Gerçek deneylerde denetim, rassallaştırma, ve ayarlama olmalıdır.  

ne sağlar?

  • Araştırmacıya durumu denetleme olanağı verir. Böylece, “Bir şeyin oluşmasını ne etkiler?” sorusuna yanıt verebilir. 
  • Değişgenler arasında neden ve etki ilişkilerini belirlemeye ve işlem etkilerinden sözde işlem etkilerini ayırd etmeye izin verir.
  • Seçenek açıklamaları sınırlamayı ve çalışmadaki doğrudan nedensel ilişkileri çıkarsaamayı destekler.  
  • Tekil çalıştırmalarda en üst derecede kanıt sağlar.

ne sağlamaz?

  • Tasarım yapaydır, ve sonuçlar gerçek dünyaya iyi genelleştirilemeyebilir.
  • Yapay kurgulamalar deneylerin davranış ya da tepkilerini değiştirebilir.  
  • Özel araç ve kurulum gerekirse maliyetli olabilir.
  • Etik ya da teknik nedenlerle bazı araştırma sorunları deneysel olarak çalışılamaz.
  • Etnografik ve diğer nitel yöntemlerin uygulanması zordur. 

Kaynaklar
Anastas, Jeane W. Research Design for Social Work and the Human Services. Chapter 7, Flexible Methods: Experimental Research. 2nd ed. New York: Columbia University Press, 1999.
Chapter 2: Research Design, Experimental Designs. School of Psychology, University of New England, 2000.
Chow, Siu L. “Experimental Design.” In Encyclopedia of Research Design. Neil J. Salkind, editor. (Thousand Oaks, CA: Sage, 2010), pp. 448-453.
“Experimental Design.” In Social Research Methods. Nicholas Walliman, editor. (London, England: Sage, 2006), pp, 101-110.
Experimental Research. Research Methods by Dummies. Department of Psychology. California State University, Fresno, 2006.
Kirk, Roger E. Experimental Design: Procedures for the Behavioral Sciences. 4th edition. Thousand Oaks, CA: Sage, 2013; Trochim, William M.K. Experimental Design. Research Methods Knowledge Base. 2006.
Rasool, Shafqat. Experimental Research. Slideshare presentation.


devinirlik (momentum)

Hareket eden bir nesnenin hızı ve kütlesinin çarpımından oluşan, bir yön ve büyüklük içeren üç-boyutlu yöney nicelik. Nesnenin kütlesi \(m\) ve hızı \(v\) olmak üzere, nesnenin devinirliği $$p = m.v$$
olur ve SI birimi cinsinden saniyede kilogram metre (kg · m/s) ile ölçülür. Newton’un ikinci hareket yasasına göre bir cisimin devirliğindeki değişme hızı cisime etki eden net kuvvete denktir.


dışsal geçerlik

Dışsal geçerlik genelleştirmeye ilişkindir. Geçerlik önermelerin, çıkarımların, ve sonuçları yaklaşık gerçeğine karşılık gelir. Dolayısı ile dışsal geçerlik, genelleştirme içeren sonuçların yaklaşık gerçeğidir. Düz ifadeyle, çalışma sonuçlarının, araştırma kapsamı dışında kalan durumlar için ne ölçüde geçerli olduğudur.

Kaynaklar
Research Methods-Knowledge Base


E


enlemesine(cross-sectional) araştırma tasarımı

En-kesit çalışmalarının üç ayırdedici özelliği vardır: zaman boyutu yoktur; müdahale sonrası değişme yerine varolan farklılıklara dayanır; ve, gruplar rasgele atama yerine varolan farklılıklara dayalı olarak seçilir.En-kesit çalışmalar yalnızca bir değişim süreci yerine kişi, denek, ya da olguların bir çeşitliliği arasındaki farklılıkları ölçebilir. Bu tasarımda bulgulara dayalı nedensel çıkarsamalarda göreceli pasif bir yaklaşımda bulunulabilir.

ne sağlar?

  • En-kesit çalışmalar zamanın belli bir noktasında çıktının ve özelliklerinin anlık bir görüntüsünü verir.
  • Değişimi ölçmek ya da farklılıklar doğurmak için araştırmacının aktif müdahalesinin olduğu deneysel tasarımın tersine, en-kesit çalışmalar kişi, denek, ya da olgular arasındaki varolan farklılıklardan çıkarsamada bulunmaya odaklanır.
  • Zamanın bir noktasına ilişkin veri toplamayı gerektirir. Boylamsal çalışmalar yayılmış bir zaman diliminde çoklu ölçümler içerirken, en-kesit çalışmalar zamanın bir anındaki değişgenler arasındaki ilişkileri bulmaya odaklanır.
  • Çalışma için belirlenen gruplar rasgele örnekleme yerine varolan farklılıklara dayalı olarak seçilir.
  • En-kesit çalışmalar, gözlemsel çalışmaların tersine coğrafi olarak sınırlanmaz ve çok büyük sayıda deneklerden elde edilen verileri kullanabilir.
  • Örnek genellikle tüm yığından alındığı için, ilgilenilen bir çıktının yinelenme sıklığını tahmin edebilir. Veri derlemek için genellikle sorgulama tekniklerini kullandığından, göreceli olarak ucuzdur ve yürütülmesi az zaman alır.

ne sağlamaz?

  • Belli bir değişgen dışında, çok benzer kişileri, denekleri, ya da olguları bulmak zor olabilir.
  • Sonuçlar statik ve zaman sınırlıdır ve, dolayısı ile, olayların ardışımıyla ilgili bir belirti ya da tarihsel ya da zaman boyutu bağlamında işaret vermez.  
  • Neden ve etki ilişkileri kurmada kullanılamaz.
  • Başka bir zaman çerçevesi seçilmiş olsa farklı sonuçlar verebilecek çözümlemenin anlık bir görüntüsünü verir. 
  • Bulguların bir izlemesi yoktur.

 

Kaynaklar
Bethlehem, Jelke. “7: Cross-sectional Research.” In Research Methodology in the Social, Behavioural and Life Sciences. Herman J Adèr and Gideon J Mellenbergh, editors. (London, England: Sage, 1999), pp. 110-43.
Bourque, Linda B. “Cross-Sectional Design.” In The SAGE Encyclopedia of Social Science Research Methods. Michael S. Lewis-Beck, Alan Bryman, and Tim Futing Liao. (Thousand Oaks, CA: 2004), pp. 230-231.
Hall, John. “Cross-Sectional Survey Design.” In Encyclopedia of Survey Research Methods. Paul J. Lavrakas, ed. (Thousand Oaks, CA: Sage, 2008), pp. 173-174.
Helen Barratt, Maria Kirwan. Cross-Sectional Studies: Design, Application, Strengths and Weaknesses of Cross-Sectional Studies. Healthknowledge, 2009. Cross-Sectional Study. Wikipedia.


etki büyüklüğü

Etki, bir çıktı, bir sonuç, bir tepki, X’teki bir değişim Y’de doğurduğu bir değişim gibi bir şeyin sonucudur. Etki büyüklüğü, ortaya çıkan ya da doğada, ya da yığında bulunacak sonucun büyüklüğüdür. Etkiler bir laboratuarın yapay kurgusunda ya da örnekte gözlenebilse de, etki büyüklüğü gerçek dünyada ortaya çıkar. Yığını temsil eden örnekler gözlenerek etki büyüklükleri bir dizin biçiminde tahmin edilir. Seyreklik(odds) oranı, göreli risk, Pearson ileşke katsayısı ve karesi, Pillai-Bartlett V istatistiği gibi onlarca etki büyüklüğü dizini vardır. Etki büyüklüklerin çoğu iki aileden birinde toplanabilir:
\(d\) ailesi – gruplar arasındaki farklar
\(r\) ailesi – birliktelik ölçüleri
Risk farkı, risk oranı, seyreklik oranı, Cohen’in \(\delta\), Glass’ın \(\Delta\), Hedges’in \(g\), üstünlük olasılığı gibi etki büyüklüğü dizinleri \(d\) ailesi, ileşke katsayısı \(r\), \(R^2\), Spearman’ın \(\rho\), Kendall’ın \(\tau\), \(\phi\) katsayısı, Cramer’in \(V\), Cohen’in \(f\), \(\eta^2\) gibi etki büyüklüğü dizinleri de \(r\) ailesindendir.

Kaynaklar

Effect Size FAQ


eylem araştırma tasarımı

Başlangıçta keşifsel bir duruşu olan eylemsel araştırma tasarımı, bir sorunu anlama ve kimi müdahale stratejileri için planların yapıldığı karakteristik bir döngü izler. Sonra müdahale(eylem araştırmasının “eylem”i) yapılır ve çeşitli biçimlerde ilgili gözlemler alınır. Sorun yeterli düzeyde anlaşılıncaya ya da geçerli bir uygulama çözümüne kadar bu döngüsel süreç devam eder. Protokolun doğası yinelemli ya da döngüsel olup, sorunun kavramsallaştırılması ve ayrıntılandırmasıyla başlar ve çeşitli müdahaleler ve değerlendirmelerle hareket ederek belli bir durumun daha derinden kavranmasını desteklemeyer yöneliktir. 

ne sağlar?

  • İş ve toplumsal ortamlarda kullanılabilen işbirlikçi ve uyumsal bir tasarımdır.
  • Kuramları sınamak yerine faydacı ve sonuç-amaçlı araştırma sonuçlarına odaklıdır. 
  • Araştırmacıların kendi deneyimlerinden öğreneceklerini arttırma gücü vardır ve eylem araştırma döngüsü bir öğrenme döngüsü olarak da görülebilir. 
  • Eylem araştırma çalışmaları genellikle uygulama ve değişimi desteklemeyi geliştirmekle doğrudan ve açıkça ilintilidir. 
  • Araştırmacının öncelikli yönlendirmesi ya da gizli denetimler yoktur. 

ne sağlamaz?

  • Araştırmacı konunun araştırılması kadar değişim için destekleme sorumluluğunu da aldığından geleneksel araştırma yüürütmekten daha zordur.
  • Eylem araştırmasının yazılması, bulguların etkin sunumu için veriler genellikle öykü ya da gözlem biçiminde olduğundan standart bir biçim bulunamayacağı  daha zordur.
  • Araştırmacının kişisel aşırı-ilgisi araştırma sonuçlarını saptırabilir. 
  • Eylemin değişim ve anlama ikiz çıktılarına erişmek için eylem araştırmasının döngüsel doğası zaman alıcı ve yürütmek için karmaşıktır.
  • Değişim için destek katılımcılardan destek gerektirir. 

Kaynaklar
Coghlan, David and Mary Brydon-Miller. The Sage Encyclopedia of Action Research. Thousand Oaks, CA:  Sage, 2014.
Efron, Sara Efrat and Ruth Ravid. Action Research in Education: A Practical Guide. New York: Guilford, 2013.
Gall, Meredith. Educational Research: An Introduction. Chapter 18, Action Research. 8th ed. Boston, MA: Pearson/Allyn and Bacon, 2007.
Gorard, Stephen. Research Design: Creating Robust Approaches for the Social Sciences. Thousand Oaks, CA: Sage, 2013.
Kemmis, Stephen and Robin McTaggart. “Participatory Action Research.” In Handbook of Qualitative Research. Norman Denzin and Yvonna S. Lincoln, eds. 2nd ed. (Thousand Oaks, CA: SAGE, 2000), pp. 567-605.
McNiff, Jean. Writing and Doing Action Research. London: Sage, 2014; Reason, Peter and Hilary Bradbury. Handbook of Action Research: Participative Inquiry and Practice. Thousand Oaks, CA: SAGE, 2001.


F


felsefi tasarım

Yöntemsel bir tasarım olmaktan çok bir araştırma sorununa çalışma alanındaki genellikle derine gömülü  zorlu varsayımları sorgulamaya dönük felsefi çözümleme ve tartışma biçimindeki bir yaklaşımdır.  Bu yaklaşım felsefi gelenekten, kavramlardan, modellerden, ve kuramlardan gelen,  temel konulardaki savları çözümlemek ya da bir araştırma sorunu hakkında varolan söylemin köklerini tartışmak için, örneğin, mantık ve akademik tartışmaların ilintisi gibi,  tartışma araçlarını kullanır. Bu kapsamlı çözümleme araçları üç yoldan çerçevelenir:

Varlıkbilim(ontoloji) –gerçekliğin doğasını betimleyen çalışma; örneğin, gerçek nedir ya da değildir, temel olan nedir ve türetilmiş olan nedir?
Bilgibilimepistemoloji) — bilginin doğasını keşfeden çalışma; örneğin, bilgimiz ve kavrayışımız bildiklerimize hangi araçlar üzerinden dayanır ve bildiklerimizden nasıl emin olabiliriz?
Değerbilim(aksiyoloji) — değerler çalışması; örneğin, bir birey ya da grup hangi değerlere neden sahiptir? Değerler ilgi, arzu, istek, deneyim, ve amaçla nasıl bağlantılıdır? Gerçek meselesi ile değer meselesi arasındaki fark nedir?

ne sağlar?

  • Etik karar vermeyi uygulamaya geçirmek için bir temel oluşturabilir.
  • Araştırma amaçları hakkında daha fazla kendi kendine anlama, ve bilgi edinmenin bir aracı olarak işler.
  • Bir birey ya da grubu genel temel uygulamalar ve ilkelere açıklık getirir.
  • Düşünce ve tartışmaların göreceli olarak düşünce ürünü olmayan yöntemlerdeki kavram ve kuramları arındırır.
  • Yöntembilimden başka, felsefe de bilgibilim ve gerçeğin yapısı(metafizik) hakkında eleştirel düşünmeyi  bilgilendirir.
  • Terim, kavram, ve fikirlerin uygulama ve kuramda kullanışlarına tanım getirir ve açıklık sağlar.

ne sağlamaz?

  • Toplumsal bilim araştırmasında “Öyleyse ne?” sorusunu yanıtlama gibi belirgin araştırma sorunlarına kısıtlı uygulama.
  • Çözümleme, gerçek yaşam sorunlarına uygulamada soyut, tartışmalı, ve sınırlı kalabilir.
  • Felsefi çözümleme, basit ve çantada keklikken, yazılması gereksiz özel dil, abartma, aşırı alıntı ve belgelemeye boğularak sorunlu hale gelebilir.
  • Felsefi çözümlemenin aracı olarak eğretilemenin kullanımında sınırlamalar vardır.
  • Felsefeden savunmaya ve soyut düşünce ve olgusal dünyaya uygulamaya geçişte çözümsel zorluklar olabilir.

 

Kaynaklar
Burton, Dawn. “Part I, Philosophy of the Social Sciences.” In Research Training for Social Scientists. (London, England: Sage, 2000), pp. 1-5.
Chapter 4, Research Methodology and Design. Unisa Institutional Repository (UnisaIR), University of South Africa.
Jarvie, Ian C., and Jesús Zamora-Bonilla, editors. The SAGE Handbook of the Philosophy of Social Sciences. London: Sage, 2011.
Labaree, Robert V. and Ross Scimeca. “The Philosophical Problem of Truth in Librarianship.” The Library Quarterly 78 (January 2008): 43-70.
Maykut, Pamela S. Beginning Qualitative Research: A Philosophic and Practical Guide. Washington, DC: Falmer Press, 1994.
McLaughlin, Hugh. “The Philosophy of Social Research.” In Understanding Social Work Research. 2nd edition. (London: SAGE Publications Ltd., 2012), pp. 24-47.
Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, CSLI, Stanford University, 2013.


G


göreli risk

Göreli risk(GR) genellikle iki grup orasında oluşan bir olayın olabilirliği, ya da şansını karşılaştırmaya yönelik çalışmalarda kullanılır. İstatistiksel anlamlılık belirlemediği için çıkarımlı değil betimlemeli bir istatistiktir. Göreli risk bir olayın bir grupta oluşma olasılığına göre diğer bir grupta oluşma olasılığından yararlanır.  Birinin olayı(oluştu-oluşmadı), diğerinin grubu(1.grup-2.grup) ölçtüğü iki-değerli iki değişgen gerektirir. Göreli risk bir olayın 1.grupta oluşma olasılığı ikinci grupta oluşma olasılığına bölünerek hesaplanır.  Göreli risk seyreklik oranı(odds ratio)’na çok benzer; ancak GR yüzdelerin oranı seyreklik oran ise seyrekliklerin oranı kullanılarak hesapklanır.   GR değerleri sıfıra eşit ya da sıfırdan büyüktür.   1 değeri doğal bir sonucu gösterir: bir olayın bir grupta oluşma olasılığı diğer grupta oluşma olasılığı ile aynıdır.  Ancak sıfır değeri, 2.grupta olay belli bir sayıda oluşmuşken 1.gruptaki durumların hiç birinde olayın oluşmadığını gösterir. 

Bir örnek olarak ana-babalık durumu ile  zeka düzeyi arasındaki GR’i tahmin etme amacındaki bir çalışmayı ele alalım. Çözümlenecek iki-değerli iki değişgen ana-baba durumu ve zeka düzeyidir.  Derlenen verilere göre  ana-baba konumundaki 58 denekten 32’sinin ve ana-baba konumunda olmayan 684 denekten 676’sının yüksek zekalı olduğu anlaşılmıştır. Düşük zekalı olmaya karşı ana-baba konumunda ve yüksek zekalı olma Göreli Riski,

Ana-baba Ana-baba değil Toplam
Yüksek zeka 32  676  708
Düşük zeka 26 8  34
Toplam  58 684  742


A: Yüksek zekalı ana-baba olma   B:Düşük zekalı ana-baba olma  olayını simgelemek üzere, \[GR = \frac{{Ol(A)}}{{Ol(B)}}=\frac{\frac{32}{708}}{\frac{26}{34}}=0.06\]biçiminde hesaplanır. Buna göre  bir ana-babanın yüksek zekalı olma riski düşük zekalı ana-babalarınkinin 0.06 katıdır.

Kaynaklar
relative risk


gözlemsel tasarım

Araştırmacının deney üzerinde her hangi bir denetiminin bulunmadığı durumlarda deneklerin bir denetim grubuyla karşılaştırılarak bir sonuç çıkarıldığı araştırma biçimidir. Gözlemsel tasarımların iki genel  türü vardır. Doğrudan gözlemlemede, denekler gözlendiklerini bilir.  Bireylerin gözlemlendiklerini bilmedikleri fark edilmeyen ölçmeler davranış incelemesi için her hangi bir yöntemi kullanabilir. Gözlemsel bir inceleme bir olgunun iç yüzünü gösterir ve büyük ve  yürütülmesi zor olan bir araştırma projesi oluşturmanın etik ve uygulama zorluklarını önler.

ne sağlar?

  • Gözlemsel çalışmalar genellikle esnektir ve gözlenmesi beklenen hakkındaki bir sav etrafında yapılandırma gerekmez [önceden olan değil yeni elde edilen veriler].
  • Belli bir davranışa ilişkin derinlemesine bilgi toplanabilir.
  • Grup etkileşimlerinin karmaşık boyutları arasındaki ilişkilere ışık tutabilir.
  • Sonuçlar gerçek yaşamdaki durumlara genelleştirilebilir.
  • Deney gibi diğer yöntemleri uygulamadan önce hangi değişgenlerin önemli olduğunu keşfetmede yararlıdır.
  • Gözlemsel araştırma tasarımları grup davranışlarının karmaşıklığını dikkate alır.

ne sağlar?

  • Davranışların sürekli yinelendiğini görmek zaman alıcı bir iş olduğundan ve tekrarlama zorluğu nedeniyle verilerin güvenirliği düşüktür.
  • Bulgular yığından tek bir örneğe ilişkindir ve, dolayısı ile, diğer gruplara genelleştirilemez.
  • Araştırmacının yalnızca “görmek istediğini” görmesi gibi sapma sorunları olabilir.
  • Hiç bir şey ayarlanmadığı için “neden-etki” ilişkilerini belirleme olanağı yoktur.
  • Kaynaklar ya da deneklerin hepsi aynı ölçüde güvenilir olmayabilir.
  • Üzerinde inceleme yapıldığının farkında olan her hangi bir grup, araştırmacının varlığından bir ölçüde etkilenir ve bu da toplanan verilerde olası bir çarpıklığa yol açabilir.

 

Kaynaklar
Atkinson, Paul and Martyn Hammersley. “Ethnography and Participant Observation.” In Handbook of Qualitative Research. Norman K. Denzin and Yvonna S. Lincoln, eds. (Thousand Oaks, CA: Sage, 1994), pp. 248-261.
Observational Research. Research Methods by Dummies. Department of Psychology. California State University, Fresno, 2006.
Patton Michael Quinn. Qualitiative Research and Evaluation Methods. Chapter 6, Fieldwork Strategies and Observational Methods. 3rd ed. Thousand Oaks, CA: Sage, 2002.
Payne, Geoff and Judy Payne. “Observation.” In Key Concepts in Social Research. The SAGE Key Concepts series. (London, England: Sage, 2004), pp. 158-162.
Rosenbaum, Paul R. Design of Observational Studies. New York: Springer, 2010.
Williams, J. Patrick. “Nonparticipant Observation.” In The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods. Lisa M. Given, editor.(Thousand Oaks, CA: Sage, 2008), pp. 562-563.


 istatistiksel  güç

Gerçekte yanlış olan istatistiksel bir savın red edilme olasılığı. Savın biçimi, I Tür hata olasılığı , ve yokluk savında öngörülen ölçümöte değerine bağlı olarak örnek çapının en alt değerini belirlemede kullanılır. 

Kaynaklar

Effect Size FAQ


H


hipotez Bknz. sav


I




İ




içsel geçerlik

Neden-sonuç ya da nedensel ilişkilere ilişkin yaklaşık gerçek. Nedensel ilişki kurma amacındaki araştırmalar için söz konusudur.  Gözlemsel ya da betimsel çalışmaların çoğu için içsel geçerlik söz konusu değildir.  Ancak toplumsal programlar ya da düzenlemelerin etkisini belirleyen çalışmalarda içsel geçerlik ana ilgi konusu olabilir.  İçsel geçerlikte temel soru, “sonuç”ta gözlenen değişmenin “neden”e mi yoksa başka olası nedenlere mi bağlı olduğudur.

Kaynaklar
Research Methods-Knowledge Base


istatistiksel araştırma

İstatistiksel bir araştırma, araştırma sorunundan başlayarak adım adım sorunun genel anlamda çözüm önerilerinin uygulamaya konulabilmesi için gerekli nicel bilgileri üreten bir süreçtir.

Bu sürecin çok dikkatli atılması gereken adımı, ölçümöte tahminlerinin belli bir güven düzeyinde nasıl elde edileceği ve ölçümöteler arası bağlantıların nasıl sınanacağını içeren ayrıntılı bir yol haritası olan araştırma tasarımı aşamasıdır. Araştırmacının alt yapısı, bu sürecin tasarım ve veri çözümleme adımlarını yürütmek için yeterli olmayabilir. Yanlış bir yol haritasıyla hedefe ulaşılamayacağı son derece açıktır.

Eğer bir araştırmacı, araştırmanın istatistiksel savlarını sınayacak en uygun istatistiksel yöntemi seçme ve uygulama konusunda yeterli bir özgüvene sahip değilse, bu sürecin araştırma sorununun kuramsal açıklaması aşamasından sonra uzman bir istatistikçiye danışarak yola devam etmelidir.


J




K




karıştıran(confounding) değişgen

Üçüncü ya da aracı değişgen olarak da bilinen karıştıran değişgen bağımlı ve bağımsız değişgen arasındaki ilişkiyi ters yönde etkileyebilir. Bu da sonuçların yanlış yorumuna neden olabilir.  Sonuçlar, yokluk savının yanlış biçimde reddine yol açabilecek biçimde bağımlı ve bağımsız değişgenler arasında sahte bir ileşke gösterebilir.

Kaynaklar

Confounding Variable / Third Variable


karma-yöntem tasarımı

Karma-yöntem tasarımı, araştırma sorunları üzerine 1) gerçek-yaşam bağlamında anlayışların bir incelemesini, çok-katmanlı bakış açılarını, ve ekinsel etkilerini; 2) yapıların büyüklüğünü ve sıklığını inceleyen ayrıntılı nicel bir araştırma ve yapıların anlamını ve kavranmasını keşfeden ayrıntılı bir nitel araştırma; ve 3) olası çözümleri üretecek açıklayıcı bütüncül bir çerçeve ya da sorunun yeni bir anlaşımını ortaya koymak için nicel ve nitel veri derlemenin güçlü yönlerini alma amacı gerektiren bir odaklanma özelliği taşır.Karma yöntemleri öneren Tashakkori – Creswell (2007) ve diğerleri tasarımın nitel ve nicel yöntemlerin basit bir birleşiminden öte, pozitivizm ve yorumlayıcılık arasındaki kavramsal uzayı dolduran yeni bir bilgibilimsel “üçüncü yol” yaklaşımını yansıttığını öne sürerler.

ne sağlar?

  • Sayısal veri metinsel olmayan ve öyküsel bilgiye duyarlık, metinsel olmayan ve öyküsel bilgi de sayısal veriye anlam kazandırabilir.
  • İncelenen olguyu betimleyen ve açıklayan ayağı yere basan aynı zamanda kuram üretir ve sınarken varolan verileri kullanabilir.
  • Araştırmacı tek bir yöntemle sınırlanmadığından daha genel ve karmaşık bir araştırma sorunu ele alınabilir.
  • Bir yöntemin üstünlüğü diğer bir yöntemin zayıflığını aşmada kullanılabilir.
  • Bir sonucu ya da öneriler kümesini desteklemek için daha güçlü ve sağlam kanıtlar sağlayabilir.
  • Tek bir yöntemin açığa çıkaramayabileceği gizil içgörüleri, örüntüleri, ve ilişkileri ortaya çıkarabilir ya da yeni bilgi ve içgörüler üretebilir.
  • Kuram ve uygulamaya aktarılan bulguların genelleştirilmesini arttırmada kullanılabilecek araştırma sorunu üzerine daha eksizsiz bir bilgi ve anlayış üretir.

ne sağlamaz?

  • Bir araştırma sorununa çoklu yöntemlerin nasıl uygulanacağı ve yöntemleri kaynaştıran bir çalışmanın en iyi nasıl tasarlanacağı konularında araştırmacı usta olmalıdır.
  • Geçerli bir sonuç ya da önerilen bir eylem yolu çıkarma içeren örnek görüşmelerinde alınan yanıtların varolan istatistiksel verileri desteklememesi gibi belirsiz bulgular ya da çelişkili sonuçlarla karşılaşma olasılığı artabilir.
  • Tasarım çok karmaşık olabileceği için, bulguların bildirilmesi çok iyi kurgulanmış bir anlatım, temiz bir yazım biçimi, sözcüklerin yerinde seçimini gerektirir.
  • Uzmanlar arasında işbirliği gerektirir.
  • Farklı araştırma yaklaşımlarını ve yazım biçimlerini birleştirmek, tek bir yöntemin kullanıldığı çalışmalardakinden daha fazla genel araştırma sürecine dikkat gerektirir.
  • Nicel ve nitel araştırmanın uyuşumlu birleştirimi örnek çaplarının yeterli olmasına, karşılaştırılabilir örnekler kullanmaya, ve çözümlemede tutarlı bir birim kullanmaya daha fazla dikkat gerektirir.
  • Nicel(nitel) araştırmanın bir aşamasının nitel(nicel) bir araştırmanın bir aşamasına dayandırıldığı ardışık tasarımlarda birinci aşamadaki hangi sonuçları sonraki aşamada kullanılacağı, her iki aşama için uygun örnek çaplarının tahmin edilmesi ve örneklerin seçilmesi, ve her iki aşama sonuçlarının yorumlanması konusundaki kararlar zor verilebilir.
  • Derlenecek ve çözümlenecek verilerin çoklu biçimlerinden dolayı, veri derleme ve yorumlamadaki çoklu adımları atmak için bu tasarım aşırı zaman ve kaynak gerektirir.

 

Kaynaklar
Burch, Patricia and Carolyn J. Heinrich. Mixed Methods for Policy Research and Program Evaluation. Thousand Oaks, CA: Sage, 2016.
Creswell, John w. et al. Best Practices for Mixed Methods Research in the Health Sciences. Bethesda, MD: Office of Behavioral and Social Sciences Research, National Institutes of Health, 2010.
Creswell, John W. Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches. 4th edition. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, 2014.
Domínguez, Silvia, editor. Mixed Methods Social Networks Research. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2014.
Hesse-Biber, Sharlene Nagy. Mixed Methods Research: Merging Theory with Practice. New York: Guilford Press, 2010.
Niglas, Katrin. “How the Novice Researcher Can Make Sense of Mixed Methods Designs.” International Journal of Multiple Research Approaches 3 (2009): 34-46.
Onwuegbuzie, Anthony J. and Nancy L. Leech. “Linking Research Questions to Mixed Methods Data Analysis Procedures.” The Qualitative Report 11 (September 2006): 474-498.
Tashakorri, Abbas and John W. Creswell. “The New Era of Mixed Methods.” Journal of Mixed Methods Research 1 (January 2007): 3-7.
Zhanga, Wanqing. “Mixed Methods Application in Health Intervention Research: A Multiple Case Study.” International Journal of Multiple Research Approaches 8 (2014): 24-35.


keşifsel tasarım

Bir sonucu öngörmek için dayanacak çalışmaların olmadığı ya da çok az olduğu bir araştırma sorunu durumunda yürütülen bir tasarım biçimidir. Sonraki ya da üstlenilen bir araştırma sorunları incelemenin ön bir aşamasındayken, içgörü ve tanışıklık kazanmaya  odaklıdır.  Keşifsel tasarım, genellikle konuyla ilgili bilgi toplamaya etkin uygulanabilecek yöntembilimin ne oduğu ya da konuyu ele almaya en iyi nasıl yaklaşılacağına ilişkin bir anlaşım ortaya koymada kullanılır.

Keşifsel bir araştırmanın amaçları şu olası içgörüleri üretmeye yöneliktir:

  • Temel ayrıntılar, kurgular, ve kaygılarla tanışıklık.
  • Geliştirilen durumun gerçekçi görüntüsü.
  • Yeni fikir ve varsayımların üretilmesi.
  • Geçici kuramlar ve savların açılımı.
  • Çalışmanı gelecekte yapılabiliriliğini belirleme.
  • Daha sıradüzenli araştırma ya da yeni araştırma soruları ortaya koymak için konuyu ayrıntılandırma.
  • Gelecekteki araştırmaların ve tekniklerin geliştirilmesi için yönlendirme.

ne sağlar?

  • Belli bir konuda temel bilgi edinmede yararlı bir yaklaşımdır.
  • Esnektir ve ne, neden, nasıl gibi her tür soruya eğilebilir.
  • Yeni terimler tanımlamaya ya da varolan kavramları açıklığa kavuşturmaya fırsat verir.
  • Keşifsel araştırma genellikle düzgün savlar üretmeye ve daha duyarlı araştırma sorunları geliştirmede kullanılır.
  • Araştırma öncelikleri ortaya koymada ve kaynakların nerelere dağıtılacağı konularına yardım eder.

ne sağlamaz?

  • Keşifsel araştırmalar genellikle küçük örnek çapları kullanır ve, dolayısı ile, bulgular tipik olarak yığının tümüne genelleştirilemez.
  • Araştırmanın keşifsel doğası bulgulara ilişkin belirgin sonuçlara ulaşma gücünü engeller.
  • Keşifsel çalışmayı destekleyen araştırma süreci esnektir ancak genellikle karar vericiler için yalnızca sınırlı değeri olan geçici sonuçlara götüren bir yapıdan yoksundur.
  • Keşif alanlarından biri araştırma sorununa en iyi uyan yöntem ya da yöntembilimlerin ne olduğunu belirleme olabileceğinden veri derleme ve çözümlerine ayrıntılı standartları uygulayamaz.

Kaynaklar
Cuthill, Michael. “Exploratory Research: Citizen Participation, Local Government, and Sustainable Development in Australia.” Sustainable Development 10 (2002): 79-89.
Streb, Christoph K. “Exploratory Case Study.” In Encyclopedia of Case Study Research. Albert J. Mills, Gabrielle Durepos and Eiden Wiebe, editors. (Thousand Oaks, CA: Sage, 2010), pp. 372-374.
Taylor, P. J., G. Catalano, and D.R.F. Walker. “Exploratory Analysis of the World City Network.” Urban Studies 39 (December 2002): 2377-2394.
Exploratory Research. Wikipedia.


L




çok sınıflı lojistik bağlanım

Çok-sınıflı lojistik bağlanım bağımsız değişgenlere dayalı olarak bir bağımlı değişgene göre bir öznenin hangi kategoriye yerleştirileceğini  ya da kategori üyelik olasılığını öngörmede  kullanılır.  Bağımsız değişgenler iki-değerli ya da sürekli olabilir.  Çok-sınıflı lojistik bağlanım, bağımlı ya da çıktı konumundaki değişgenin ikiden fazla sınıflı olabildiği durumlara izin veren basit ikil lojistik bağlanımın basit bir uzantısıdır.   İkil lojistik bağlanım gibi, çok-sınıflı lojistik bağlanım da grup üyeliği olasılığının hesaplanmasında en çok olabilirlik tahminini kullanır.

Çok-sınıflı lojistik bağlanım örnek çapının ve olağanüstü durumların dikkatli ele alınmasını gerektirmez.  Diğer veri çözümleme yöntemleri gibi, ilk veri çözümleme kapsamlı olmalı ve tek değişgenli, iki değişgenli, ve çok değişgenli değerlendirmeyi içermelidir.  Özellikle, bağımsız değişgenler arasında basit ileşkeler değerlendirilmelidir.  Çok değişgenli uç değerleri belirlemek için ve uç değerleri ya da etkili durumları dışarda bırakmaya karar verirken standart çoklu bağlanım gibi çok değişgenli tanılamalar kullanılabilir.  Çok sınıflı lojistik bağlanımda örnek çapının her bağımsız değişgen için en az 10 olması önerilir.  (Schwab, 2002).

Çok sınıflı lojistik bağlanım, normallik, doğrusallık, ve eşdeğişkelilik varsayımlarını gerektirmediği için çekicidir. Çok sınıflı lojistik bağlanım için daha güçlü bir seçenek bu varsayımlarda bulunmayı gerektiren ayırıcı işlev çözümlemesidir.   Çok sınıflı lojistik bağlanım  da bağımlı değişgen seçimleri arasında bağımsızlık gibi varsayımlarda bulunur.  Bu varsayım bir sınıfa üyelik ya da bağımlı değişgen seçiminin bir başka sınıf üyeliğiyle ya da bağımlı değişgen seçmeyle ilişkisi olmadığını ifade eder.  Bağımsızlık varsayımı  Hausman-McFadden yöntemiyle sınanabilir. Çok sınıflı lojistik bağlanım tam bir ayırım olmadığını da var sayar.   Öngörücülerle çıktı değişgeni tam ayrılırsa, gerçekçi olmayan katsayılar tahmin edilebilir ve etki büyüklükleri çok abartılı olabilir. 

Kaynaklar

Multinomial Logistic Regression


M


meta-çözümleme tasarımı

Meta-çözümleme bir dizi ayrı çalışma sonuçlarını özetlemek ve dizgeli biçimde değerlendirme amacıyla tasarlanmış, tüm toplam örnek çapını arttıran ve araştırmacıya ilginelilen etkileri inceleme olanağı sunan bir çözümleyici yöntemdir. Amaç yalnızca varolan bilgiyi öylece özetlemek değil, bir araştırma sorununa genel bir bakış mantığı kullanarak yeni bir anlayış getirmektir. Meta-çözümlemenin ana hedefleri çalışmalar arasındaki farklılıkları çözümlemek ve tahmin edilen etkilerle duyarlılığı arttırmaktır. İyi tasarlanmış bir meta-çözümleme, çalışmaların seçiminde kullanılan kıstaslara sıkı sıkıya bağlılığa ve her çalışmadaki bulguların uygun çözümlemesi için bilginin bulunmasına dayanır. Bilgi eksikliği çözümleme türleri ve varılacak sonuçları ciddi ölçüde kısıtlar. Bireysel çalışmaların sonuçlarındaki daha fazla benzemezlik, sonuçların geçerli genel bir biçimini kullanan yorumların savunulmasında daha fazla zorluktur.

Meta-çözümleme bulgularının geçerliği için:

  • Değerlendirilecek değişgenlerin ve çıktıların duyarlı tanımları da dahil amaçların açık biçimde betimlenmiş;
  • Çalışmaların tanımlanması ve seçilmesinde iyi-belgelenmiş ve iyi-savunulmuş bir gerekçelendirilmiş;
  • Çalışmaların seçiminde her hangi bir araştırmacı saptırmasının belirlenmiş ve açıkça bildirilmiş;
  • İncelenen çalışmaların örnek çapları arasındaki öbürtürlük derecesinin betimlenmiş ve değerlendirilmiş; ve,
  • Çalışmaları değerlendirmek için kullanılan tekniklerin gerekçelendirilmiş

olması gerekir.

ne sağlar?

  • Yazındaki boşlukları belirlemede etkin bir yol olabilir.
  • Çeşitli kaynaklardan ve uzunca bir zaman aralığında belli bir konuda yayınlanmış araştırmaları inceleme aracı sağlar.
  • Bir çok çalışmadaki araştırma sonuçlarının çözümlenmesi temeline dayandırılabilen hareket tarzı ve programlı eylemlerine açıklık kazandırmada yararlıdır.
  • İlişkinin önceden az olabildiği bireysel çalışmalardaki küçük örnek çapı sorununu aşmak için bir yol gösterir.
  • Yeni savlar öne sürmek ya da gelecekteki çalışmalar için araştırma sorunlarını vurgulamada kullanılabilir.

ne sağlamaz?

  • İçerik çözümlemesi için kullanılan kıstasların tanımındaki küçük bozunumlar anlamsız bulgulara ve yorumlama güçlüğüne yol açar.
  • Büyük örnek çapı güvenilir, ama geçersiz sonuçlar verebilir.
  • İncelenen yazın türü, yöntemlerin nasıl uygulandığı, ve çözümlenen çalışmalarda bulguların nasıl ölçüldüğüne ilişkin tekdüzeliğin eksikliği yürütülecek bireşim sürecini zorlaştırabilir.
  • Örnek çapına bağlı olarak, bir çok çalışmayı inceleme ve bireşimleme süreci çok zaman alıcı olabilir.

Kaynaklar
Beck, Lewis W. “The Synoptic Method.” The Journal of Philosophy 36 (1939): 337-345.
Cooper, Harris, Larry V. Hedges, and Jeffrey C. Valentine, eds. The Handbook of Research Synthesis and Meta-Analysis. 2nd edition. New York: Russell Sage Foundation, 2009.
Guzzo, Richard A., Susan E. Jackson and Raymond A. Katzell. “Meta-Analysis Analysis.” In Research in Organizational Behavior, Volume 9. (Greenwich, CT: JAI Press, 1987), pp 407-442.
Lipsey, Mark W. and David B. Wilson. Practical Meta-Analysis. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, 2001.
Study Design 101. Meta-Analysis. The Himmelfarb Health Sciences Library, George Washington University; Timulak, Ladislav. “Qualitative Meta-Analysis.” In The SAGE Handbook of Qualitative Data Analysis. Uwe Flick, editor. (Los Angeles, CA: Sage, 2013), pp. 481-495.
Walker, Esteban, Adrian V. Hernandez, and Micheal W. Kattan. “Meta-Analysis: It’s Strengths and Limitations.” Cleveland Clinic Journal of Medicine 75 (June 2008): 431-439.


N


nedensel tasarım

Nednesel tasarım, bir olgunun neden-sonuç ilişkileri biçiminde kavranmasına yöneliktir. Bu araştırma türü varolan varsayımlar ve kuralarda belli bir değişmenin etkisini ölçmek için kullanılır.   Toplumbilimcilerin çoğu varsayım sınamalarını yansıtan nedensel açıklama arar.  Nedensel etki bir olguda, bir bağımsız değişgende değişim oluştuğunda, bir başka olguda, bağımlı değişgende, ortalama olarak, değişime ol açar.

Nedenselliği belirlemek için koşullar: 

  • Deneysel birliktelik — bağımlı ve bağımsız değişgen arasında bir birliktelik olduğuna dayalı geçerli bir sonuç.
  • Uygun zaman sırası — nedensel olduğu sonucuna varmak için, bağımsız değişgenin değişime uğradığı durumlar bağımsız değişgendeki değişimden önce görülmelidir.  
  • Sahte olmama — Bir üçüncü değişgenden dolayı olmayan iki değişgen arasındaki ilişki.

ne sağlar?

  • Nedensel araştırma tasarımı neden değişgenler arasında nedensel bir bağlantı sürecinde ve diğer olabilirlikleri dışlayan bir süreçle dünyanın döndüğünü anlamaya yardım eder.   
  • Yineleme olanaklıdır. 
  • Dizgeli özne seçimi  ve karşılaştırılan gruplar arasındaki denklikten dolayı çalışmanın  içsel geçerliği olduğuna daha fazla güven vardır. 

ne sağlamaz?

  • Her ilişki nedensel değildir! İki ilişkisiz olayın, tam bir raslantı sonucu, ilişkili olarak görülme olasılığı vardır.  
  • Toplumsal çevredeki bir dizi dışsal etken ve karıştırıcı değişgenden ötürü nedensel ilişkilere ilişkin sonuçları belirlemek zordur. Bu nedenle nedensellik öngörülebilir, ama kanıtlanamaz. 
  • Eğer iki değişgen ileşkeliyse, neden etkiden önce gelmelidir. Ancak, iki değişgen nedensel ilişki içinde olsa da, hangi değişgenin daha önce geldiği ve, dolayısı ile, hangi değişgenin gerçek neden ve hangi değişgenin gerçek etken olduğunu belirlemek kimi zaman zor olabilir.  

Kaynaklar
Beach, Derek and Rasmus Brun Pedersen. Causal Case Study Methods: Foundations and Guidelines for Comparing, Matching, and Tracing. Ann Arbor, MI: University of Michigan Press, 2016;
Bachman, Ronet.The Practice of Research in Criminology and Criminal Justice. Chapter 5, Causation and Research Designs. 3rd ed. Thousand Oaks, CA: Pine Forge Press, 2007.
Brewer, Ernest W. and Jennifer Kubn. “Causal-Comparative Design.” In Encyclopedia of Research Design. Neil J. Salkind, editor. (Thousand Oaks, CA: Sage, 2010), pp. 125-132.
Causal Research Design: Experimentation. Anonymous SlideShare Presentation; Gall, Meredith. Educational Research: An Introduction. Chapter 11, Nonexperimental Research: Correlational Designs. 8th ed. Boston, MA: Pearson/Allyn and Bacon, 2007;
Trochim, William M.K. Research Methods Knowledge Base. 2006.


O


olgu inceleme tasarımı

Olgu incelemesi belli bir araştırma sorununun istatistiksel genel bir sorgulama ya da kapsamlı karşılaştırmalı bir soruşturmadan daha çok derinlemesine bir çalışmadır. Genellikle çok geniş bir araştırma alanının  bir veya bir kaç kolay araştırılabilir örneğe indirgenmesinde kullanılır.   Olgu inceleme tasarımı belli bir kuram ya da modelin gerçek dünyaya uygulanabilirliğini sınamada da yararlıdır.  Bir konu ya da olgu hakkında az bilgi olduğunda yararlı bir tasarımdır.

ne sağlar?

  • Sınırlı sayıda olayın ya da koşulların ve ilişkilerinin ayrıntılı içerik çözümlemesi yoluyla karmaşık bir konunun anlaşılmasında başarılıdır.
  • Bir araştırma sorununu incelemede çeşitli kaynaklara dayanma ve çeşitli yöntemleri uygulamaya olanak verir.
  • Öncel araştırmalardan bilineni güçlendirebilir ve deneyimi genişletebilir.
  •  Toplum bilimciler, özellikle, bu tasarımı çağdaş gerçek-yaşam durumlarını incelemek ve kavram, kuram ve yöntemlerin uzanımını temellendirmek için kullanırlar.
  • Tasarım özel ve seyrek durumların ayrıntılı betimini sağlayabilir.

ne sağlamaz?

  • Bir tek ya da az sayıda olgu güvenirliğin sağlanması ve bulguların daha geniş bir yığına genelleştirilmesi için zayıf bir temele yol açar.
  • Bir olgunun incelenmesine yoğun ışıklama araştırmacının bulguları yorumlamasında sapmaya neden olabilir.
  • Tasarım neden-sonuç ilişkilerinin belirlenmesini kolaylaştırmaz.
  • Yaşamsal bilgi kayıp olabilir ve bu da olgunun yorumunu zorlaştırır.
  • Olgu incelenen daha büyük sorunu temsil etmeyebilir.
  • Eğer bir olgu çok olağan dışı ya da eşsiz bir sorunu temsil ediyorsa, yapılacak yorum o zaman yalnızca incelenen olgu için geçerlidir.

Kaynaklar
Case Studies. Writing@CSU. Colorado State University; Anastas, Jeane W. Research Design for Social Work and the Human Services. Chapter 4, Flexible Methods: Case Study Design. 2nd ed. New York: Columbia University Press, 1999.
Gerring, John. “What Is a Case Study and What Is It Good for?” American Political Science Review 98 (May 2004): 341-354.
Greenhalgh, Trisha, editor. Case Study Evaluation: Past, Present and Future Challenges. Bingley, UK: Emerald Group Publishing, 2015.
Mills, Albert J., Gabrielle Durepos, and Eiden Wiebe, editors. Encyclopedia of Case Study Research. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications, 2010.
Stake, Robert E. The Art of Case Study Research. Thousand Oaks, CA: SAGE, 1995.
Yin, Robert K. Case Study Research: Design and Theory. Applied Social Research Methods Series, no. 5. 3rd ed. Thousand Oaks, CA: SAGE, 2003.


Ö


ölçümöte(parameter) 

Her hangi bir dizgeye ilişkin gözlem birimlerinin ölçülebilir bir özelliğine ilişkin rassal değişgenin beklenen değeri. 


örnekten örnekleme (Bootstrapping)

….

Kaynaklar
Wikipedia


örtük(latent) değişgen

Genellikle bir araştırmanın nesneleri olan yapıların doğrudan kendileri değil, gölgeleri gözlenebilir ve ölçülebilir. Dolayısı ile, doğrudan gözlenemeyen, gizli, ya da örtük bu yapılar hakkında gözlenebilen ve doğrudan ölçülebilen ilintili değişgenlere ilişkin derlenen verilerden çıkarımda bulunulabilir. Araştırma tasarımında doğrudan ölçülemeseler de bu örtük değişgenler araştırma projesinin ana amacıdır.

Örtük değişgenin doğası, özünde onları tanımlamada kullanılan gösterge değişgenlerinin doğasına bağlıdır. En bilindik durumda, göstergeler, ortak faktör çözümlemesinde olduğu gibi, örtük değişgenin “etkenleri” olacak biçimde model yapılandırılır. 

Buradaki düşünce, örtük değişgen değerinin gözlem biriminin gözlenen göstergelere verdiği yanıt gibi yanıt vermesine yol açtığıdır.   

Örtük bir değişgenin tahmini, göstergelerin ileşke ve eş-ileşkeleri çözümlenerek yapılır. Etki göstergeleriyle örtük bir değişgenin ölçüm modeli, örtük değişgenin göstergelerin öngörücüsü olduğu denklemlerle modellenen örneğin aşağıdaki diyagramdaki gibi bir ilişkiler kümesidir.  

cfa

Bu diyagramdaki ilişkiler, z örtük değişgen olmak üzere, 5 bağlanım modelinin bir kümesi olarak da ifade edilebilir. 

Bu ilişkiler, kurama ve önceleyen araştırmaya dayalı olarak, araştırmacı/çözümleyici tarafından modellenir.

 

Kaynaklar
Bollen, K. and Lennox, R. (1991). Conventional Wisdom on Measurement: A Structural Equation Perspective. Psychological Bulletin, 110(2):305-314. doi:10.1037/0033-2909.110.2.305.
Bollen, Kenneth A. (2002) Latent Variables in Psychology and Social Sciences, Annu. Rev. Psychol.  53:605–34.
Skrondal, Anders – Rabe-Hesketh, Sophia (2007) Latent Variable Modelling: A Survey,the Scandinavian Journal of Statistics , Vol 34: 712–745.
Spearman, C. (1904). “General Intelligence”, objectively determined and measured. The American Journal of Psychology, 15(2), 201-292. doi:10.2307/1412107.


O




P


parametre Bknz. ölçümöte


partisyon Bknz. üleşim


R




S


sav(hypothesis) 


Ş




T


tarihsel tasarım

Tarihsel araştırma tarımının amacı bir savı destekleyen ya da red eden kanıtları geçmişteki gerçeklerden toplamak, doğrulamak, ve bireşimlemektir.  İkincil kaynakları ve günlükler, resmi kayıtlar, raporlar, arşivler, ve metinsel olmayan harita, resim, görsel ve ses kayıtları gibi birincil belgesel kanıtları kullanır. Kaynaklar özgün ve sağlam olmalıdır.

ne sağlar?

  • Araştırma eylemi çalışma sonuçlarını ekilemez.
  • Eğilim çözümlemesi için çok uygundur.
  • Tarihsel kayıtlar bir araştırma sorununun tam anlaşılması ve yorumlanması için gerekli önemli bağlamsal zemin sağlayabilir.
  • Genellikle bulguları etkileyecek araştırmacı-denek etkileşim olasılığı yoktur.
  • Tarihsel kaynaklar farklı araştırma sorunlarını incelemek ya da önceki bir çalışmayı yinelemek üzer için defalarca kullanılabilir.

ne sağlamaz?

  • Araştırmanın amaçlarına ulaşabilmesi doğrudan araştırma sorununu kavramak için eldeki belgelerin niteliğine ve miktarına bağlıdır.
  • Tarihsel araştırma geçmişten gelen verilere dayandığından, güncel bağlamda denetleme için ayarlamak için bir yol yoktur.
  • Tarihsel kaynakların yorumu çok zaman alıcı olabilir.
  • Tarihsel malzeme kaynakları erişimin sağlandığı tutarlı bir biçimde arşivlenmelidir. Bu özellikle yalnızca çevrimiçi ya da sayısal kaynaklar için zor olabilir.
  • Geçmişteki olayların yorumunda birincil yazarlar kendi görüşlerini ve önyargılarını katarlar ve bu önyargıların tarihsel kaynaklarda belirlenmesi daha zordur.
  • Dışsal değişgenler üzerinde denetimsizlikten dolayı, içsel geçerlik istemleri bakımından tarihsel araştırma çok zayıftır.
  • Bir araştırma sorununa tümüyle yönelik tarihsel belgelerin tamamının yorumlama için elde edilmesi çok nadirdir, ve  dolayısı ile boşlukların belirtilmesi gerekir.

Kaynaklar
Howell, Martha C. and Walter Prevenier. From Reliable Sources: An Introduction to Historical Methods. Ithaca, NY: Cornell University Press, 2001.
Lundy, Karen Saucier. “Historical Research.” In The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods. Lisa M. Given, editor. (Thousand Oaks, CA: Sage, 2008), pp. 396-400.
Marius, Richard. and Melvin E. Page. A Short Guide to Writing about History. 9th edition. Boston, MA: Pearson, 2015.
Savitt, Ronald. “Historical Research in Marketing.” Journal of Marketing 44 (Autumn, 1980): 52-58.
Gall, Meredith. Educational Research: An Introduction. Chapter 16, Historical Research. 8th ed. Boston, MA: Pearson/Allyn and Bacon, 2007.


tasarım önerisi

Bir araştırma kapsamındaki bağımlı ve bağımsız değişgen sayısı, değişgenlerin sürekli ya da kategorik olmaları, kategorik değişgenlerdeki kategori sayısı, aynı gözlem birimlerinde ölçümlerin tekrarlanıp tekrarlanmaması, ve ölçümöteli sınamaların varsayımlarının sağlanıp sağlanmadığı gibi araştırmacıdan aldığı bilgilere göre belirlenen en uygun sınama yöntemine ve bu yöntemin varsayımlarını sağlayan verileri üretecek örnekleme ya da deney tasarımına ilişkin istatistik danışmanının önerisi.


tertip(cohort) tasarımı

Tertip tasarımı, bir zaman diliminde bir yığının ortak yönleri ve benzerlikleri olan bireylerine ilişkin yürütülen araştırma biçimidir.   Nicel bir çerçeve kullanarak, genel yığın içinde istatistiksel oluşmaları incelemekten çok, araştırma sorunuyla bağlantılı aynı ya da benzer özelliklerle birleşmiş özel bir alt grup içindeki istatistiksel oluşmayı önemser.  Nitel bir çerçeve kullanarak da, gözlem yöntemleri ile veri derler.   Tertipler “açık” ya da “kapalı” olabilir.   

–  Açık tertip çalışmaları. Yalnızca söz konusu çalışmanın bir parçası olma  ve çıktı için izlenen  durumuyla tanımlanan devingen yığınlarda bireylerin giriş ve çıkış tarihi bireysel olarak tanımlanır. Dolayısı ile çalışmanın yığını sabit değildir.  Açık tertip çalışmalarında oluş sıklığı gibi oran temelli verileri hesaplanabilir.  

–  Kapalı tertip çalışmaları. Çalışmaya yalnızca tanımlanmış bir zaman noktasında katılmış bireylerin alındığı ve tertipe bunların dışında yeni bir bireyin giremediği duruk yığınlar söz konusudur. Kapalı tertip çalışmaları kapsamındaki yığın bireyi sayısı sabit kalır ya da azabilir.   

ne sağlar?

  • Rassallaştırılmış olgu-denetim çalışmasının ahlaki olmadığı durumlarda tertip tasarımı kullanılması genellikle zorunlu olur.   Örneğin denekler bilerek kanserojenlere maruz bırakılamaz, yalnızca maruz kalmışlar üzerinde etkileri araştırılabilir.  Risk etkenlerini ölçen araştırmalar genellikle tertip tasarımına dayanır.
  • Çıktı oluşmadan önce olası nedenler araştırıldığından, bu “nedenlerin” çıktıdan önce geldiği gösterebilir.
  • Tertip çözümlemesi oldukça esnektir ve toplumsal, ekinsel, iktisadi, vb.  gibi bir dizi değişim türlerine ilişkin zaman boyunca etkileri üzerine içgörü sağlayabilir.
  • Bu tasarımda özgün ya da ikincil veriler kullanılabilir.

ne sağlamaz?

  • İki tertip karşılaştırmasın yapıldığı durumlarda, gruplar arasında farklılaşabilecek karıştıran değişgen olarak bilinen diğer tüm etkenleri denetleyemez.
  • İlgilenilen koşulların tertip içinde oluşmasını beklemek zorunda kalırsa tertip çalışması çok uzun bir zamanda sonuçlanabilir.  Dolayısı ile çalışma sırasında ana değişgenlerde değişim olasılığını artabilir ve bulguların geçerliği etkilenebilir.
  • Tertip tasarımında rassallaştırma bulunmadığından, deneklerin rasgele atandığı çalışma tasarımlarına göre dışsal geçerliği daha düşüktür.

Kaynaklar
Healy P, Devane D. “Methodological Considerations in Cohort Study Designs.” Nurse Researcher 18 (2011): 32-36.
Glenn, Norval D, editor. Cohort Analysis. 2nd edition. Thousand Oaks, CA: Sage, 2005; Levin, Kate Ann. Study Design IV: Cohort Studies. Evidence-Based Dentistry 7 (2003): 51–52.
Payne, Geoff. “Cohort Study.” In The SAGE Dictionary of Social Research Methods. Victor Jupp, editor. (Thousand Oaks, CA: Sage, 2006), pp. 31-33.
Study Design 101. Himmelfarb Health Sciences Library. George Washington University, November 2011.
Cohort Study. Wikipedia.


U


….


Ü


üleşim(partition)

Sayılar ve kombinatorikte, n gibi pozitif bir tam sayıyı toplamları n olan tam sayılara üleştirme sonucu ortaya çıkan farklı biçimlerin her biri. Toplamı oluşturan tam sayıların yalnızca sıralanması farklı olan iki toplam aynı üleşim olarak ele alınır. Örneğin, 4 sayısının beş üleşimi,
4
3 + 1
2 + 2
2 + 1 + 1
1 + 1 + 1 + 1
biçimindedir.

Kaynaklar
Partition (number theory), Wikipedia.


V



Y




Z