Ata, Mustafa Y. (2019) EDA ile in vivo deney tasarımı

2.  EDA’dan en iyi yararlanma yolu

EDA’nın sağladığı destekten en iyi yararlanma aşağıdaki iş-akış şemasında yer alan ardışık adımlar izlenerek sağlanabilir. Her araştırma farklıdır ve bu ardışık adımlar her araştırma için geçerli genel bir reçete olarak düşünülmemelidir. Bu iş akışı ve ilgili açıklamalar, EDA’yı kullanırken tasarımcı için bir bellek yardımcısı sağlama amacıyla sunulmuştur.

Şekil 2.1 EDA iş-akış şeması


1. Bir şema çiz

Bir EDA deney tasarım şeması, her biri tasarımın farklı yönlerini içeren, üç kısımdan     oluşur:

  1. Deney – amaçla ilgili bilgiler ve kullanılan hayvan deneklerin özellikleri
  2. Uygulama – deneyin laboratuvarda gerçekleştirilen asıl bölümündeki işlemler
  3. Çözümleme – veri kayıt, işleme, ve istatistiksel çözümleme.
Şekil 2.2 Deney şemasının ana bölümleri.

Şemanın bileşenleri ile ilgili genel ve nasıl oluşturulacağına ilişkin teknik açıklama Deney Şeması bölümünde verilmiştir.  Şemanın düğüm bileşenleri hakkında özel bilgiye,uygulamanın paleti üzerindeki bilgi kutularından erişilebilir.

2. Bileşen özelliklerini gir

Diyagram üzerindeki her bileşenin özellikleri gösterildiği adımla ilgili daha fazla bilgi içerir. Bu bilginin bir bölümü gözden geçirme işlevi tarafından kullanılır.

Her bileşen hakkında özel bilgi ve bileşenin özellikleri  Deneysel Tasarım Kavramsal Sözlüğü’nde bulunabilir.

3. Şemayı gözden geçir ve tasarımı geliştir

Gözden geçirme işlevi, çözümlemeye ve deneysel planı incelemeye yönlendiren geri bildirim ve öneri sağlar.

Şema – dolayısı ile deneysel plan – geri bildirime dayalı olarak geliştirilecektir. Bu gel-git döngülü bir süreçtir ve şemada değişiklik yapıldıkça gözden geçirme işlevi uygulanarak alınan geri bildirim de değişeceği için önceki ile bu adım birkaç kere yinelenebilir.

4. Bir çözümleme yöntemi seç

Tüm geri bildirimler değerlendirildikten sonra, çözümleme önerisi işlevi (aşağıdaki ekran çıktısında kırmızı çember içinde) kullanılabilir ve deney tasarımıyla uyumlu istatistiksel sınama önerileri sistem tarafından sunulur.

Şekil 2.3 EDA’nın çözümleme önerisi işlevi.

 

5. Örnek çapını hesapla

Çözümleme yöntemi seçildikten sonra, uygun güç hesabı kullanılarak, örnek çapı tahmin edilebilir. Güç hesaplama çizelgesine girilen bilgiler saklanmaz, yalnızca hesaplama için kullanılır. Gerekli örnek çapı elde edildikten sonra, toplam hayvan sayısı ve her grup için gerekli deneysel birim sayıları girilerek şema güncellenir.

Örnek çapı üzerinde yönlendirilme için Temel Deneysel Tasarım Bilgileri’ne bakılabilir.

6. Rassallaştırma dizilimini üret

Her grup düğümünün özelliklerinde belirtilen hayvan sayılarına dayalı olarak, sistem rassallaştırma dizilimini üretebilir. Rassallaştırma dizilimini, örneğin bloklama etkenlerinin içerilmesi etkileyeceği için, çözümleme planı sonuçlandırılıncaya kadar üretilmemelidir. Rassallaştırma dizilimi, deneycinin deneyin gerçekleştirilmesi ya da veri çözümleme  sırasında gruplara dağıtımdan haberdar olamayacağı biçimde,  kodlama ya da işlem uygulamadan sorumlu kişiye iletilmelidir.

7. Şemayı paylaş

Şema meslektaşlarla ve iş ortaklarıyla paylaşılarak, deneysel planın onların incelemesinden geçmesi sağlanır.

8. Şema raporunu gönder

Deneyin içsel geçerliliği ile ilgili anahtar bilgiyi, sistemden alınan geri bildirim özetini, ve EDA şemasını içeren yazdırılabilir belge biçimindeki rapor dışa aktarılabilir. Bu rapor, maddi destek başvurusunun bir bölümü, etik inceleme sürecinin bir bölümü, ya da, daha sonra, yayın amaçlı makale taslağının bir bölümü olarak sunulabilir.

9. Deneyi gerçekleştir

Tasarım her yönüyle sonuçlandığında laboratuvar işlemleri ile artık deney gerçekleştirilebilir.

10. Şemayı güncelle

Verilerin incelenmesi üzerine, planlanan çözümleme yönteminin artık geçerli olamayacağı görülebilir. O zaman gerçekten kullanılan çözümleme yöntemine göre ve plandan sapma nedeni ile şema güncellenebilir.  Her gruptaki hayvan sayısı da başlangıçta tahmin edilen örnek çapına göre değişmiş olabilir; her gruptaki gerçek hayvan sayıları, planlanan ve gerçek sayılardaki değişiklik nedenleri ile birlikte, şemaya eklenir.

Updated on 27 Mart 2019